"Afetlere Dayanıklı Toplumlar Geliştirmek İçin Araştırma ve Eğitim Kompleksi Kurulması Projesi" (SATREPS-MARTEST) Projesi Hakkında

CLICK HERE TO ACCESS THE SITE

Deprem mühendisliği teknolojisinin yaygınlaştırılması ve eğitim ortamının oluşturulması

SATREPS-MARTEST projesi kapsamında afetlerin (deprem, sel, tsunami, yangın, vb.) yapılar üzerindeki etkilerini araştırmak, incelemek, bilgi toplamak ve hasar azaltıcı önlemler konusunda yeni teknolojileri test etmek ve geliştirme amacı güdülmektedir. MARTEST projesinin bir başka amacı da ülkemizin ve dünyanın ihtiyaçları göz önünde tutularak afetler konusunda çalışan tüm araştırmacılar ve öğrencilere geliştirdikleri teknolojileri test edecek bir merkez kurmaktır.

Afet Riskinin Azaltılması İçin Kapsayıcı ve Kanıta Dayalı Karar Destek Platformu Oluşturulması

Marmara Denizi, geçmişte büyük depremler yaşayan ve gelecekte de 7.0’dan büyük depremler yaşama olasılığı olan Kuzey Anadolu Fay Zonunun (KAF) bir parçası olarak sismik olarak çok aktiftir. Bu depremlerden bazıları özellikle deniz tabanı heyelanlarını tetikleyerek büyük tsunamilere neden olmuştur. Özellikle “küçük kıyamet” olarak bilinen 1509 Istanbul Depreminin surları aştığını ve İstanbul kıyılarında çok etkili tsunamiye sebep olduğunu gösteren çok sayıda tarihsel kaynak bulunmaktadır. Avrupa ve Asya kıtaları arasındaki geçiş yolu olarak tarih boyunca en önemli yerleşim yerlerinden biri olan Marmara Bölgesi, yoğun nüfusu ve büyük endüstriyel tesisler, limanlar ve havaalanları ile Türkiye’de ekonominin kalbi konumundadır. Bu nedenle Marmara kıyılarımızı yıkıcı şekilde etkileyebilecek tsunamiye karşı dirençli olmak amacıyla kapsamlı tsunami tehlike ve risk analizlerinin yapılması, elde edilen sonuçların hızlı ve etkili şekilde karar ve tahliye amacıyla uygulamaya koyulması elzemdir. MARTEST Projesi İş Paketi-2 tam da bu amaca hizmet etmek üzere kapsayıcı ve kanıta dayalı bir karar destek platformu oluşturulmasını hedeflemektedir. Bu amaçla deprem ve deniz tabanı heyelanı nedeniyle oluşabilecek tsunami kaynaklarının kapsamlı şekilde tespiti, tsunami tehlike analizlerinden deterministik ve olasılıksal yaklaşımların kullanımı, belirlenen pilot bölgelerde ayrıntılı bina ve topografya verisi kullanılarak tsunami baskını veri tabanı hazırlanması ve deprem hasarı peşi sıra tsunami meydana gelmesi durumunda oluşabilecek çifte afet durumunun modellenmesi hedeflenmektedir. Türkiye’den başta Gebze Teknik Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve AFAD olmak üzere araştırmacıların yer alacağı çalışmada Japon meslektaşlarımızla iş birliği içinde MARTEST projesinde son teknolojik uygulamaların da yer alması planlanmıştır. Artırılmış Gerçeklik (AR) teknolojisi kullanılarak tsunami tahliye haritalarının mevcut olmadığı kıyılarda bölge halkının cep telefonları ile güvenli bölgelere tahliye olabilmesini sağlayacak sistemler geliştirilecektir. Bu amaçla pilot bölgelerde yapısal hasar analizleri ve tsunami modellemeleri ile birlikte tahliye modellemeleri de uygulanacaktır. Kahramanmaraş Depremlerinden çıkarılan dersler ışığında MARTEST projesi çıktılarının yakın gelecekte beklenen İstanbul Depremine karşı dirençli olabilmek için yerel otoriteler tarafından uygulamaya konulabilmesi en önemli motivasyonumuzdur.

Kuzey Anadolu Fay Hareketlerinin Sismolojik Ve Jeodezik Gözlemlerle İzlenmesi

Aktif tektonik fay hatlarının bulunduğu ülkemizde yer hareketlerinin izlenmesi amacıyla kuvvetli ve zayıf yer hareketi kayıt ile uydu tabanlı konum belirleme istasyonlarından oluşan kapsamlı sismolojik ve jeodezik ağlar bulunmaktadır. Noktasal ölçüm yapan bu istasyonlar dünya standartlarında yer almaktadır. Gelişen teknolojiye bağlı olarak, yüksek hızda veri iletimi için tasarlanan zemine gömülü Fiber Optik (FO) kablolarından geçen sinyalleri Dağıtılmış Akustik Algılama (DAA) yaklaşımıyla, sınır güvenliği için kullanımı ülkemizde de uygulanmaktadır. Yer bilimleri araştırmacılarının, uygun koşullarla sabitlenmiş FO kablolarından DAA ile yüzey hareketlerinin hesap etmeleriyle yeni bir izleme sistemi üretilmiştir. Mevcut izleme sistemlerinden farklı olarak, noktasal ölçüm yerine, FO hattı boyunca 4-10 m aralıklarla yer hareketi verisinin alınması tektonik fay hattı benzeri yer yapılarının izlenmesine imkan vermektedir. Özellikle karasal istasyonlardan farklı olarak deniz tabanından geçen fay hatlarının izlenmesi için deniz tabanı sismometrelerinin (DTS) kullanılması gereklidir. Bu sistemler hem yüksek maliyetli olup hem de verileri anlık olarak alınamamaktadır. Sürekli veri aktaran deniz tabanı istasyonlarının kurulmasında ise maliyetler çok daha artmaktadır. Japon araştırmacılar, ülkelerindeki deprem tehlikesinin Pasifik okyanusunda bulunan tektonik plakalardan gelmesi sebebiyle FO altyapısı ve DAA yaklaşımlarının geliştirilip iyileştirilmesi için geniş ölçekli çalışmalar yapmaktadır. MARTEST projesi kapsamında Japon araştırmacılar, veri alma için gerekli ölçüm sistemi ve veri analiz bilgilerini Türk araştırmacılar aktarmak üzere 2023-2028 yılları arasında İzmit körfezi girişinde kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmiş olan Türk Telekom’a ait iki adet FO kablo üzerinden alınan verilerle ortak çalışmalar yapacaktır. Denizden alınan FO sinyallerin daha iyi anlaşılması için deniz tabanına yerleştirilecek sismometreler ve Doğu Marmara’da kurulu AFAD, KOERI ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğüne ait sismolojik ve jeodezik izleme istasyon verileri ve uydu görüntüleri kullanılacaktır. MARTEST projesinin başarıyla tamamlanması halinde, ülkemizde afete dayanıklı kentler ve yaşamlar kurulması yönünde Türk araştırmacılara önemli kazanımlar elde edecektir.

Kentsel afet riskinin azaltılması ve afet bilincinin geliştirilmesi

Projenin nihai hedefi, kentsel afet riskini azaltarak hem yapısal hem de toplumsal düzeyde kayıpların minimize edilmesidir. Bu yaklaşım, ülkemizde meydana gelen afetlerin ardından yaşadığımız kayıpların artık kaderimiz olmaktan çıkarak, kontrolümüz altına alınabilir bir faktör haline gelmesini amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, çeşitli aşamalı değerlendirmeler yapılması gerekmektedir. Bu aşamalar, basitten zora doğru ilerleyen bir süreç içinde azimle takip edildiğinde başarıya ulaşmanın temelini oluşturmaktadır. Projenin kapsamında yer alan bazı aşamalar şunlar şekilde özetlenebilir:

Sismik hasar veri tabanını geliştirmek amacıyla geçmiş çalışmaları sentezlemek ve tekrarlamalardan kaçınmak; mevcut test imkanlarını etkili bir şekilde kullanarak eksik altyapılara yatırım yaparak ülke genelinde deney kapasitesini artırmak.

Kentlerin afetlere karşı zarar görme olasılığını azaltmak için veri analizine dayalı bir model geliştirmek; deprem simülasyonlarıyla çeşitli hasar durumlarını değerlendirmek; mevcut modelleri değerlendirmek ve Türk-Japon ortakları arasında deneyim paylaşımı yapmak; kamu ve özel sektörde afet farkındalığı ve sürdürülebilirliği artırmak.

Toplumun afetlere dayanıklılığını artırmak amacıyla taslak kılavuzlar, standartlar ve prosedürler geliştirmek; 1999 ve 2023 depremlerinden çıkarılan dersleri değerlendirmek; sanayi bölgelerindeki şirketlerin dayanıklılığını artırmak ve Organize Sanayi Bölgeleri gibi pilot bölgelerde uygulamalar yapmak; iş sürekliliği planları oluşturmak; yerel yönetimlerle işbirliği yaparak mahalli süreklilik planları hazırlamak.

Diğer çalışma gruplarının ürettiği deprem ve tsunami senaryolarına dayalı olarak afet eğitimleri ve farkındalık artırma içerikleri ve materyalleri geliştirmek; sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik gibi teknolojileri kullanmak; tahliye davranışlarını belirlemek ve iyileştirmek.

Afet bilincini artırmak amacıyla ilgili devlet yetkilileri, medya ve yerel topluluklar için eğitimler, seminerler ve çalıştaylar düzenlemek.